Siła wyższa a umowy
Siła wyższa co to jest i jaki ma wpływ na realizację stosunków umownych.
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż pojęcie definicji Siły wyższej nie zawiera definicji legalnej. Znaczy to tyle, że Siła wyższa nie jest zdefiniowana tak jak np. pojęcie sprawy cywilnej która posiada definicję legalną w kodeksie cywilnym, a dokładnie w art. 1 „Kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi.”
Aby zacząć mówić o sile wyższej trzeba mówić o jej cechach charakterystycznych. Cechami takimi są:
Zdarzenie zewnętrzne w stosunku do człowieka, które jest przypadkowe lub naturalne. Zdarzenie takie było niemożliwe lub prawie niemożliwe do przewidzenia. Zdarzenie, któremu nie można było zapobiec (jego skutkom)
W skrócie można to ująć tak. Siła wyższa jest zdarzeniem o charakterze przypadkowym lub naturalnym (żywiołowym), nie do uniknięcia, takim, nad którym człowiek nie panuje (vis maior, quae humana infirmitas resistere non potest).(źródło gazetaprawna.pl). Siłą wyższą są tylko zdarzenia zewnętrzne w stosunku do uprawnionego, a zarazem nadzwyczajne i w konsekwencji nieuchronne oraz w danym układzie stosunków niemożliwe do przewidzenia, czyli o „przemożnej” mocy oddziaływania, przed którego skutkami nie było żadnej obrony. Pojęcie siły wyższej zawarte w Wyroku Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z dnia 29 września 2017 r., sygn. akt V CSK 642/16.
Siła wyższa przejawiać się może poprzez:• siły przyrody w postaci huraganów, powodzi, trzęsień ziemi, uderzenie pioruna• wojna, zamieszki, strajki, przewroty polityczne• akty władzy ustawodawczej lub administracyjnej
Niewykonanie przez stronę zawartej umowy z powodu siły wyższej nie powoduje ujemnych skutków prawnych w postaci odpowiedzialności za powstałą stąd szkodę przez osobę, która powołuje się na siłę wyższą. Należy pamiętać, iż musi istnieć pomiędzy jednym, a drugim związek przyczynowy. Inaczej mówiąc siła wyższa spowodowało to, iż nie doszło do realizacji wykonania umowy przez jedną ze stron. (np. w związku z zaistniałą powodzią został zalany magazyn ze sprzętem RTV, co powoduje, iż dostawca nie może dostarczyć sprzętu do sklepu, z którym posiada podpisaną umowę na jego odstawę). Nie zawsze tak jednak musi być, gdyż strony umowy pomiędzy sobą mogą nie wyłączyć odpowiedzialności z powodu siły wyższej. W sytuacji kiedy jednak strony uregulowały postanowienia siły wyższej (nie wyłączyły jej) w umowie najczęściej spowoduje to wyłączenie środków represyjnych, która umowa ta zawiera w przypadku zawinionego niewykonania umowy przez, którąś ze stron. Przeważnie w takiej sytuacji nie będą stosowane kary umowne, odszkodowania, odsetki za nieterminowe wykonanie umowy lub w ogóle niewykonanie umowy.
Aby uniknąć niepotrzebnych nieporozumień oraz wątpliwości, na tym gruncie najlepszym rozwiązaniem jest zdefiniowanie jej w umowie, co przez siłę wyższą strony rozumieją. W sytuacji kiedy strony umowy siły wyższej nie zdefiniują będzie ona rozumiana ściśle jak powyżej bez możliwości jej rozszerzenia. Natomiast w momencie zawierania umowy jeżeli doszło do zdefiniowania znaczenia siły wyższej przez strony umowy będą mogły one te pojęcie rozszerzyć na inne zdarzenia. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia odpowiedzialności – jej wyłączenia. Często zdarz się, iż definicję siły wyższej są bardzo obszernie zapisane w umowach, a strony dzięki temu ograniczają odpowiedzialność za niewykonanie umowy. Oczywiście strony zawartej umowy mogą w ramach swobody umów tak uregulować stosunek umowny aby ponosiły odpowiedzialność również z tytułu siły wyższej. Pamiętać trzeba, iż jest to postanowienie bardzo niebezpieczne z punktu odpowiedzialności strony za niewykonanie umowy, gdyż odpowiadać będzie ona również za szkodę gdzie normalnie takiej odpowiedzialności by nie ponosiła. Przy rozszerzeniu klauzuli siły wyższej nie można wpisać w jej treść, iż strona odpowiada za niewykonanie umowy be względu na jej przyczynę. Istotne w przypadku rozszerzenia tej klauzuli jest wpisanie konkretnie co strony przez siłę wyższąrozumieją. Jakakolwiek wątpliwość w tym zakresie spowoduje, iż zastosowanie będzie tu mieć znaczenie podstawowe, o którym była mowa na początku niniejszego artykułu. Strony umowy na wypadek zaistnienia siły wyższej mogą również uregulować postanowienia umowne w ten sposób aby doszło do jej rozwiązania bez konsekwencji przewidzianych w umowie w przypadku zawinionej odpowiedzialności, którejkolwiek ze stron.
Siła wyższa wpływa również na bieg przedawnienia roszczeń. Przedawnienia nie rozpoczyna się,
a rozpoczęte ulega zawieszeniu wskutek siły wyższej. Przepisy wskazują, iż gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju bieg przedawnienia nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Odpowiedzialność deliktowa (czyn niedozwolony) jest również wyłączona z powodu siły wyższej
w sytuacji kiedy pomiędzy szkodą, a zdarzeniem zachodzi bezpośredni związek przyczynowy. Natomiast
z sytuacją wyłączenia odpowiedzialności z powodu siły wyższej nie będziemy mieć do czynienie kiedy okaże się , iż występowało zagrożenie powodujące szkodę ale nie zostało usunięte przez osobę powołującą się na siłę wyższą. Resumując – powołując się na siłę wyższą co do realizacji umowy odnieść ją należy do konkretnej okoliczności i danego przypadku. Każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny.