Wypowiedzenie i odstąpienie
przy
umowie zlecenie oraz umowie o dzieło
Obydwie umowy, o których mowa w tytule to umowy należące do umów cywilnoprawnych. (dalej zlecenie i dzieło). W obecnych czasach obok umowy o pracę, są to dwie najczęściej spotykane formy zatrudnienia pracownika. Elastyczność pracodawcy oraz pracownika jest coraz większa, a co za tym idzie również sposoby zatrudnienia wybierane przez pracodawcę czy też pracownika, (zleceniobiorcę, wykonawcę dzieła) dobierane są do indywidualnych potrzeb jednych i drugich. Inaczej niż w umowie o pracę w umowach cywilnoprawnych ww. zakończenie współpracy przez strony umowy jest dużo mniej rygorystyczne niż w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Rygorystyczność ta wynika przede wszystkim z celu umowy dla, którego jest zwierana tj. ochrony stosunku pracy. Zakończenie współpracy opartej na podstawie umowy o pracę regulowane jest przepisami Prawa Pracy (Kodeks Pracy).
Natomiast przy umowach cywilnoprawnych jak wspomniano powyżej zakończenie współpracy jest dużo szybsze i łatwiejsze. Przy umowie zlecenie pracodawca (dający zlecenie inaczej zleceniodawca) może je wypowiedzieć w każdym czasie. Oczywiście najczęściej strony umowy wprowadzają okres wypowiedzenia do umowy celem zabezpieczenia się przed zakończeniem umowy z dnia na dzień co mogłoby wiązać się ze stratami po jednej i drugiej stronie umowy. Rozwiązanie umowy może nastąpić także na podstawie porozumienia stron.
Pamiętać trzeba, iż wprowadzenie okresu wypowiedzenia do umowy uzależnione jest tylko i wyłącznie od woli stron. Ustawodawca stronom pozostawił pełną swobodę w tym zakresie. Zleceniodawca przy rozwiązaniu umowy powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie (zleceniobiorcy) wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. W razie odpłatnego (zlecenie może być również nieodpłatne) zlecenia zleceniodawca obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Chodzi o to aby zabezpieczyć drugą stronę umowy przed negatywnymi konsekwencjami nieroztropności rozwiązującego umowę kiedy nie zachodzą faktycznie istotne powody jej zakończenia. Pomimo to, iż ustawodawca pozostawił dużą swobodę stron co do umowy to wyłączył możliwość zrzeczenia się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.
Umowa o dzieło inaczej niż przy umowie zlecenie (umowa starannego działania) jest umową rezultatu czyli konkretnego wyniku. Ma to znacznie z punktu zakończenia obowiązywania stosunku umownego. Oczywiście tak jak przy umowie zlecenie zakończenie jej obowiązywania może nastąpić na podstawie porozumienia stron lub w przypadkach przewidzianych przez kodeks cywilny. Pierwszy z nich to sytuacja gdzie zamawiający ma możliwość odstąpić od zawartej umowy na podstawie, którejrealizowane jest dzieło przez drugą stronę umowy jeszcze przed jego finalnym zakończeniem mimo braku zarzutów co do jego pracy. Umowa może być rozwiązana bez podania przyczyny ale musi być uiszczone wynagrodzenie przez zamawiającego. Zapłata wynagrodzenia jest istotna gdyż w przeciwnym razie do skutecznego rozwiązania umowy nie dojdzie. Kolejny przypadek to sytuacja gdzie dzieło realizowane jest wadliwie lub niezgodnie z umową.
Pozostałe przypadki podane poniżej dają możliwość zakończenia obowiązywania zwartej umowy ale odnoszą się do ściśle określonych sytuacji. Przykładowo będzie to mieć miejsce gdzie w wyniku opóźnienia wykonawcy występuje prawdopodobieństwo, iż nie jest on w stanie wyrobić się na czas, a zamawiający może od umowy odstąpić jeszcze przed jej zakończeniem. Rozwiązanie zawartej umowy możliwe jest również w przypadku podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego oraz niezdolności do pracy przyjmującego jeżeli zależy to od jego osobistych przymiotów (cech, walorów).
